Čuvajmo plamen autonomije
[nr]
Pozdravljajući našu IV konvenciju, želeo bih da kažem samo nekoliko rečenica.
[nr]
Za mene, autonomija Vojvodine je okvir i mogućnost jedne specifične simbioze, suživota, kako je to danas moderno formulisati, multikulturalne zajednice.
[nr]
Glavna odlika Vojvodine je baš ovakav suživot mnoštva naroda. Od pamtiveka je tako. U dalekoj prošlosti moj Banat, uglavnom, ali i Bačka predstavljali su glavni drum seobe naroda, svih naroda koji su iz Azije dolazili u Evropi i prošli ovuda. Svi su oni ostavili ovde neki trag, a moderna nauka može otkriti prisustvo njihovih gena u nama. Čak i u mom detinjstvu, znači pre oko 8 decenija, često se dešavalo da je, prilikom oranja, plug izvukao na svetlost neku uspomenu na to doba. Blizu mog sela bilo je sedište, prestonica jedne svetske imperije, Atilinog carstva. A posle turske okupacije ovde su se naseljavali razni narodi. Danas već zvuči skoro neverovatno da su ovde došli čak i Španci.
[nr]
Stanovništvo Vojvodine nosi na sebi pečat te prošlosti. Prema statistikama, u Vojvodini živi 27 naroda. U pokrajini imamo 5 službenih jezika i pisma. Čak je i romski jezik dobio svoje mesto na vojvođanskoj radio-televiziji. Kada budemo formulisali naš ustav i ovaj jezik će postati službeni, prvi put na svetu.
[nr]
Autonomija nije samo okvir, nego i uslov i mogućnost suživota takve mešavine naroda. Već smo zaboravili na to i retko se spominje da je autonomija ujedno i način i oblik rešavanja nacionalnog pitanja. Vojvodina je i uživala svoja autonomna prava uglavnom zbog svoje nacionalne šarolikosti i istorijskog razvoja. Zato je prirodno da su sve nacionalne zajednice u pokrajini za autonomiju Vojvodine.
[nr]
U prošlosti bilo je i sukoba među nama, čak i uzajamnog ubijanja. Ali je to uvek bilo plod šovinizma, koji nacionalni identitet ne gradi na saradnji, nego na suprostavljanju, na neprijateljstvu prema drugim naroda. Uvek je bilo delo političara – najčešće „uvezenih”, koji su dolazili iz drugih krajeva, koji su raspirivanjem mržnje prema drugim narodima hteli dograbiti, ili zadržati vlast. Ali danas živimo u miru. Svesni smo da je ovaj mir najlakše zadržati i negovati, ako naše probleme i potrebe ne rešava neka centralna valast, nego mi sami, zajedno, u medusobnom dijalogu, usaglašavanjem naših potreba sa mogućnostima. A autonomija znači i to.
[nr]
Kod vojvođanskih Mađara ovo pitanje je do kraja raščišćeno. Postojala je, naime, jedna struja medu nama, koja je zagovarala, da nama ne treba autonomija Vojvodine, nego teritorijalna i kulturna autonomija. Brzo se pokazalo, međutim, da ova struja predstavlja samo minornu manjinu u okviru zajednice vojvođanskih Mađara.
[nr]
Teritorijalna autonomija Mađara nije u interesu mađarske zajednice, jer je interesantna samo za one koji razmišljaju o osvajanju vlasti, a zanemaruje veći deo te zajednice u dijaspori. (U Novom Sadu živi više Mađara nego u Bačkoj Topoli, a ipak novosađani su u dijaspori, dakle, van zamišljene teritorijalne autonomije Mađara, a Topolčani pripadaju opštinama u kojim Mađari čine većinsko stanovništvo, pa pripadali teritorijalnoj autonomiji).
[nr]
Druga okolnost, koja je dovela do poraza ove struje je da je autonomija Vojvodine sastavni deo identiteta vojvođanskih Mađara. Prema istraživanjima, više od tri četvrtine njih se izjašnjava kao vojvođanski Mađar, a svega 10 odsto kaže da je Mađar bez regionalne oznake. Zbog svega toga, mađarska zajednica u Vojvodini je za teritorijalnu autonomiju Vojvodine i za kulturnu autonomiju njenih naroda u okviru sistema nacionalnih saveta, koji treba poboljšati, unaprediti – u skladu sa novim iskustvima i saznanjima.
[nr]
Kod većinskog stanovništva, odnosno vojvođanskih Srba, situacija je mnogo drugačija. Prema istraživanjima, koja su mi poznata, zbog intenzivnog menjanja strukture stanovništva i masovnog useljavanja u pokrajinu, veliki procenat vojvođanskih Srba je protiv autonomije Vojvodine. A oni, koji su za autonomiju, dele se na one koju za čuvanje sadašnjeg stepena autonomije, na one, koji su za autonomiju iz ustava iz 1974, godine, i na one koji su između ova dva opredeljenja: žele veću autonomiju od sadašnje, ali manju od one iz 1974. Samo 2 posto stanovništva je za ideju o Vojvodini kao republici.
[nr]
Želeo sam u ovom kratkom izlaganju naglasiti: Naš osnovni interes je da – kako su to neki već formulisali – čuvamo plamen autonomije, ali i da se založimo za njeno proširenje. Ubeđen sam da, u tom pogledu, možemo računati i na podršku ogromne većine vojvođanskih Mađara.
[nr]
BALINT IŠTVAN
potpredsednik Civilnog udruženja Mađara u Vojvodini za prava manjina “Argus”