Donosimo tekst opsežnog intervjua sa Živanom Berisavljevićem, koji je bostonski bloger Bedrudin Glušić objavio 12 januara 2018. Celinu onoga što je na svom portalu, uz ovaj intervju, prezentirao ovaj slobodni novinar i publicista, inače poreklom Banjlučanin, možete naći putem linka: https://goo.gl/mNQd5N.
Odgovori Živana Berisavljevića na pitanja Bedrudina Gušića
1. Poštovani gospodine Berisavljeviću, prošlo je 29 godina od znakovite Jogurt revolucije u kojoj ste bili jedna od političkih žrtava iste. Kako se sa današnje vremenske distance sjećate tih događaja koji su odredili Vašu daljnju političku karijeru, ali i sudbinu Vojvodine?
BERISAVLJEVIĆ: Ja sam svoje analize i sudove o tome šta mislim o tzv. “jogurt- revoluciji“, o političkim procesima koji su joj prethodili, o političkim snagama koje su je par decenija i pripremale i izvele,kao o njenim najvažnijim nosiocima i ovdašnjim kukavnim akterima iznosio nebrojeno puta javno – u čestim autorskim tekstovima i intervjuima, opsežnijim esejističkim raspravama, kao i u brojnim obnarodovanim političkim govorima.
Poznato je i da sam- među prvima, ne samo iz Vojvodine, kako u sve intenzivnijiminternim političkim raspravama, tako i javno – od svog povratka iz Londona 1981. – gde sam, kao što se to ponegde kaže, „obnašao“ dužnost poslednjeg Titovog ambasadora u Velikoj Britaniji, najotvorenije i najodlučnije kritikovao centralističko – nacionalističku politiku, koju je odmah posle Titove smrti ofanzivno poveo srbijanski republički državno – partijski vrh, kao avanturistički opasnu pre svega po istorijske interese srpskog, ali i drugih jugoslovenskih naroda i osudio je kao ratoboračku i razbijačku. Tvrdio sam još tada, uz puno dokaza, da taj vrh to čini u dosluhu, pa i u otvorenom sadejstvu sa sve više raspmamljenim srbo-šovinističkim snagama srbijanske intelektualne elite, kobajagi „disidentskim“, a i u dogovorenom ili kondominijumskom sadejstvu sa sebi sličnim elitama u drugim delovima Savez komunista i države Jugoslavije.
Sam čin „jogurt revolucije“ sam – već na prvim sednicama pokrajinskog partijaškog rukovodstava nakon što nam je Milošević političkom prisilom iznudio kolektivnu ostavku – nedvosmisleno i javno kvalifikovao kao besramno brutalni nasrtaj ne samo na ustavnu autonomiju Pokrajne, na neupitni politički subjektivitet, samosvojni regionalni identitet i neporeciva istorijska prava Vojvodine, dakle – na njeno osobeno multinacionalno evropsko biće, nego i kao početak dugo pripremanog udara na avnojevske osnove druge Jugoslavije. Odnosno, kao početak kraja avnojevske Jugoslavije.
A kvalifikovao sam“jogurt revoluciju“ i kao brutalni početak srpske nacionalističke kontrarevolucije – u civilizacijiskom, a ne ideološkom značenju pojma kontrarevolucija. Kao politiku po svojoj suštini istrijski mračnjačku i nazadnjačku, a i po nizu svojih vidljivih obeležja- fašistoidnu, mrzilački destruktivnu i potencijalno etno-genocidnu. Dakle, smatrao sam politiku „događanja naroda“- i „jogurt revoluciju“ kao njeno „vojvođansko izdanje-“ ne samo kao čedo i završni čin višedecenijske izrazito anti-vojvođanske, odnosno anti- kosovarske politike, nego i kao početak ostvarivanja anti-avnojevske, odnosno anti-jugoslovenske, anti-socijalističke i anti-civilizacijske strategije i politike, koja je inače – znao sam to dosta pouzdano – znatno pre Titove smrti osmišljavana u vrhovima države i partije Srbije i u njenim u elitnim institucijama nauke, obrazovanja i kulture. Isticao sam i da besomučni i od početka osamdesetih iz godine u godinu sve upadljivije pojačavani javni napadi tih vrhova na ustavni položaj Pokrajine proizilaze ne samo iz ustavno-pravnih razloga, nego i iz njihove tačne procene da bez Vojvodine, kao demografski dominantno srpske regije, politički bespogovorno pokorne nalozima srbijanskih političko – državnih vrhova i bez mogućnosti samovlasnog korišćenja njenih svekolikih bogatstava od strane tih vrhova, Srbija nema ni političke predpostavke,ni finansijske snage da krene u svetu bojnu na Jugoslaviju. Preduslov da se „desi“ ratoborački Gazimestan,dakle, bio je da se desi „jogurt revolucija i ostvari politička okupacija Vojvodine.
Zbog takvih svojih viđenja i sudova sam još krajem 1981., dakle samo par meseci po mom povratku u zemlju, obeležen kao „ideološka perjanica vojvođanskog autonomaštva“ i decenijama – od tada do danas – najbesomučnije politički žigosan i javno orkestrirano označavan kao „izdajnik srpskog naroda“, kao „nepopravljivi vojvođanski separatista“, kao „notorni brozovac“, “nepopravljiva komunjara“, i sl. A nakon “pobede“ „jogurt revolucije“ – zajedno sa onom grupom svojih istomišljenika koja je nastavila da se nepomirljivo javno suprotstavlja politici koju ona simbolizuje, proglašen sam od bezbednosnih službi novouspostavljene tiranske vlasti nad Pokrajinom za „ remetilački faktor No.1“ i shodno tome pojačano lično i porodično tajno bezobzirno šikanirana, a javno sistematski satanizovan,vređan i grubo maltretiran.
Međutim, ja ipak ne prihvatam da sam – kako Vi u pitanju velite – „politička žrtva jogurt revolucije“.A nije mi žao ni one „političke karijere“- koja je nomenklaturno gledano prekinuta „jogurt revolucijom.“ Dakle – uprkos skoro poluvekovnog nasrtanja na moje ime, ličnost i renome, odnosno – šikaniranja članova moje porodice i meni bliskih ljudi zbog moga političkog angažmana – ne pristajem na status žrtve. Jer, moj je izbor i opredeljenje bio – bez trunke kolebanja – da pružim otpor kako razularenim silama veliko – srpskog unitarizma i šoveno-nacionalizma, tako i eskalaciji svih drugih nacionalizama na ovim prostorima. Sledstveno, i da -svestan veličine cene kojm se to plaća -uđem u odlučnu političku borbu sa njihovim sve bahatijim silnicima. Zapravo, sa onima čija je vrtoglava koliko i brzometna „karijera“ – u velikoj meri zahvaljujući i otporu takvih kao ja- završila istorijski relevantnim osudama za najsramniju politiku u istoriji srpskog naroda, za dugoročne neispravljive štete koje su svojom politikom naneli sopstvenom narodu i zemlji, za krvave ratove i međunarodno osuđene etno-genocidne nepočini.
Uključujući tu i sva zla, poniženja i nepopravljive štete koje su naneli i još uvek nanose narodima i građanima Vojvodine…
Odlučno sam – neposredno nakon famozne Osme sednice – odbio da prihvatim višekratne i štedre ponude Miloševića lično i njegovih brojnih doglavnika da sa takvima brzometno ostvrim zavidno blještavu „političku karijeru“. Ponosan sam što sam od ranih osamdesetih odabrao da budem njihova isturena“ meta“, a ne njihov panonski kolaborant. A i zato što sam sve do danas ostao na meti njihovih degenerisanih i recikliranih naslednika, koji još uvek pustopaše srbijanskom političkom scenom, zabludelo verujući i obećavajući vlastitom narodu da će nekakvi barbarogenijskim lukavstvom u miru ostvariti ciljeve njihovih zlosrećnih političkih očeva, istorijski poražene u sramnim ratovima devedesetih. I istorijski – po mom sudu – neostvarive.
Rečju, bio bi me stid da me takvi nisu izabrali za „metu.“
Nadam sam da će to „odobriti“ i moja deca i moji unuci.
I njihovo potomstvo.
2. Da li ste nakon konačnog pada Miloševića 5. oktobra 2000. vjerovali da će agonija Vojvodine trajati i narednih 11 godina, odnosno sve do danas?
BERISAVLJEVIĆ: Teško je na tako direktno, a slojevito pitanje odgovoriti sa „da“ ili sa „ne“. Bilo bi to pogrešno već zbog toga što bi neizbežno zvučalo pretenciozno, a bilo bi i neistinito.
S jedne strane, kada politički raznorodne društvene snage uspeju da se udruže u sveopšti izborni pokret i izbornim putem pobede takvog decenijama iskreno najšire podržavanog vlastodršca kakav je Milošević, pa onda – legitimnom demokratskom akcijom masa čiju je izbornu volju Milošević pokušao da izigra – uspeju i da obore njegov ne samo despotski, nego i zločinački režim, čovek se ponada da dolazi vreme izlaska iz ambisa istorijske krize srpskog društva. One koju je samo postojanje takvog režima otelotvoravalo. Pa se, za trenutak, ponada i da će nova vlast vratiti narodima Vojvodine – kao prve žrtve tzv. antibirokratske revolucije i „miloševićevog žabljačkog ustava“- status i sva prava priznata Ustavom 1974, kako je, uostalom, to DOS eksplicitno i obećao u svom predizbornom programu („Ugovor DOS-a s narodom“).
S druge, pak, strane – i ja lično, i regionalna autonomistička levičarska partija, Svenacionalni demokratski front Vojvodine, kojoj sam od 1990. do čini mi se 2002. bio na čelu, bili smo potpuno svesni da nemamo pravo na takvu nadu. Kako bismo, kao politički iskusni ljudi, i mogli poverovati u kraj političke i ekonomske agonije Vojvodine, kad uoči samih tih izbora, vrh DOS-a za kandidata za predsednika Republike isturi takvog talibanski fundamentalnog nazadnjaka kakav je Vojislav Koštunica, nacional-centralista „sa dna kace“ po iskrenom filozofskom uverenju, a ne sa razloga utilitarističkog karijerizma poput njegovog prethodnika Slobe -Slobode. Ili – kad se na vaše oči preuzimanje vlasti DOS ostvaruje na tajnom sastanku takvog Koštunice sa Miloševićem, uz sasluženje ruskog ministra Ivanova i notornog generala Pavkovića. Odnosno – kada ubrzo nakon 5. Oktobra i političkog pada Miloševića, uočite da u samom DOS-u i njegovim najvažnijim strankama ima daleko više suštinskog miloševićevizma, pa i radikalnog antivojvođanstava, nego što je u SFRJ bilo titoizma posle smrti Tita.
A i kad izbliza svedočite kako novopečeni lideri vojvođanskih parlamentarnih stranaka već u procesu konsolidacije DOS-a, a pogotovo posle 5. oktobra 2000. i nakon ulaska u vlast, počinju da prodaju svoju deklarativno tvrdu vojvođansku veru za unosnu večeru dosovskih srbocentralističkih partija i njihovih koruptivnih glavara, odnosno – za malo vlastite karijerice i sitnog stranačkog šićara.
Uostalom, sve su se gore pobrojane karakteristike novoj ulozi potpuno nedorasle dosovske vlasti i ukupnog političkog procesa u postmiloševićevskoj Srbiji skoncentrisano ispoljile u svom najpogubnijem izrazu upravo činom i načinom donošenja tzv. „mitrovdanskog ustava“ 2006. U mnogim obeležjima isti kao Miloševićev „žabljački“ ustav – ovaj koji su Parlamentu i narodu nametnuli Koštunica, Nikolić, Dačić, Tadić i poglavari SPC – još je drastičnije srbo-nacionalistički, etatističko – centralistički i otvoreno anti-vojvođanski.
Uprkos već pomenutom predizbornom obećanju DOS i dalekosežno važne činjenice da su taj i danas važeći Ustav građani i narodi Vojvodine plebiscitarno odbacili, taj je Ustav čin konstitutivnog utemeljenja ustavne, razvojne i civilizacijske agonije Pokrajine, o kojoj Vi govorite.
Agonije koja posle pobede naprednjaka – kao „šešeljevaca u fraku“- eskalira od faze postupnog ukidanja autonomnih prava Vojvodine u fazu isto onoliko perfidnog koliko i intenzivnog konačnog zatiranja ne samo političkog subjektiviteta i istorijsko – kulturnog multinacionalnog identiteta Vojvodine, nego isvega što je vojvođansko. Sa ciljem da se ta nekada u svakom pogledu najrazvijenija i civilizacijski najizrazitije evropska regija Republike Srbije i Istočne Jugoslavije privredno totalno devastira i izjednači sa tradicionalno zaostalim jugom Srbije, odnosno – da se celinom „posrbijanči“ do mere da konačno postane ono što je bio san generacija srbijanske vlastotvoračke elite – anonimna severno srbijanska nahija u kolonijalnom statusu,puko vlasnuištvo apsolutistički centralizovanog srbijanskog režima.
3. Znakovita je Vaša javno izrečena teza "Vojvodina u Srbiji, ne pod Srbijom". Hoćete li je obrazložiti?
BERISAVLJEVIĆ: Teško bi bilo obrazložiti slogan koji mi pripisujete pre nego što ukažem na bar neka važna obeležja političke scene Vojvodine posle njene političke okupacije izvedene oktobra 1988. na način „jogurt revolucije“.
Prvo, važno je uočiti daoktobarskim udarom na Vojvodinu nije samo prisilno oboreno političko rukovodstvo Pokrajine, nego je faktički prestao da postoji i Savez komunista Vojvodine, kao glavni nosilac višedecenijskog otpora sve snažnijim pritiscima političkog vrha i sve uvežbanije orkestrirane medijske javnosti Srbije sa pozicija nacionalističke centralizacije Srbije i Jugoslavije,koji su otpočeli da eskaliraju upravo kao vehementi zahtevi za korenitom revizijom ustavnog položaja Vojvodine. Iako i samo dominantno srpsko po sastavu,rukovodstvo vojvođanskih komunsta se energičnije od drugih suprodstavilo i eskalirajućem procesu aktivne šovinizacije svesti srpskog naroda i njegove nacionalne elite u funkciji priprema za udar na avnojevske osnove druge Jugoslavije.
Ono što je posle serije srbonacionalističkih mitinga – koji su uoči 6 oktobra 1988.kao požari organizovani širom Pokrajine,kao najrobustnij vid „događanja naroda“ – ostalo od partije vojvođanskih komunista, srozano je na podatni poslušnički prirepak Miloševićeve političke mašinerije, pomoću koga je otpočelo kako razbijanje Jugoslavije,tako i ukidanje stvarne autonomije Vojvodine i bezobzirno devastiranje bogatstava i resursa Pokrajine, od tada do danas tretirane od svojih srbijanskih okupatora kao ratni plen.
Drugo što je važno uočiti, jeste istina da od tada do danas politički život Vojvodine karakteriše upadljiv raskorak između izrazito pro-vojvođanske svesti velikog broja građana Vojvodine i još izrazitije nesposobnost novostvorenih, nominalno vojvođanskih političkih partija i NVO da tu svest politički artikulišu i izborno efektuiraju.
Razlozi te nesposobnosti su brojni. Među prvima je rasprostranjeni strah građana Vojvodine od bilo kakvog političkog angažovanja,nakon masovne „seče vojvođanskih knezova“,u vidu hajkačke “diferencijacije“. Ta seča i ta diferencijacija – koja je drakonski bezobzirno i bezdušno ostvarena kao drugi deo “jogurt revolucije“ tokom 1989. – ugrozile su ne smo društveni status preko 30 hiljada uglednih Vojvođana, nego i njihovu socijalnu sigurnost i egzistenciju njihovih porodica. Drugi je razlog,svkako, ukidanje izvorno vojvođanskih regionalnih i lokalnih partija i pokreta, koje je tadićevska vlast izvela diskriminatorskim centralističkim i anti-vojvođanskim zakonom o političkim strankama. A treći,i moralno važan razlog je kupovine nekih istaknutih lidera sultanski organizovanih vojvođanskih parlamentarnih stranaka, kao i čelnih ljudi ne malog broja organizacija civilnog sektora. Na delu je već decenijama nagodbenjačko ponašanje i otvorena trgovina vajnih vojvođanskih lidera i liderčića sa centralističkim antivojvođanskim vlastodršcima na štetu trajnih interesa naroda i građana Vojvodine. Koalicija koja trenutno upravlja Vojvodinom i njenim glavnim gradom to tragično uverljivo potvrđuje.
I, najzad, treba znati da je borbu za dostojanstven ustavni položaj Vojvodine na ovim prostorima – zapravo borba za regionalna, a ne za nacionalna prava. Nju mogu da nose samo vojvođanske građanske proevropske snage. Sledstveno, naši politički programi i argumenti su objektivno najjači kad su racionalni i principijelni. A protiv nas se mobilišu orkestrirane snage svesabornog srpskog i drugih ovdašnjih nacionalizama, koji su uvek motivisani zapaljivim nabojima rušilačke mržnje i omamne mitomanske svesti, pa stoga njihovi nosioci lakše plene mase, dugo i lako njima manipulišu; taktičko-politički, „na kratku stazu“ su najčešće uspešniji, naročito izborno, jer ne ne prezajući ni od najprljavijih metoda politike u njihovom pridobijanju i zavođenju, kao ni u diskreditaciji, satanizovanju i eliminaciji protivnika. U takvim okolnostima, ovde je decenijama bila na delu masovna pasivizacija vojvođanski opredeljenih socijalnih grupa, kolektivni muk i pritajeni masovni bes umesto politički delotvornog, razgovetnog i ubojitog javnog odgovora na beskrupuloznu pljačku vojvođanskih resursa, na politiku zatiranja vojvođanskog identiteta i sve uočljivije marginalizacije vojvođanskog pitanja.
Oni istaknuti pojedinci u Vojvodini, i one malobrojne, ali srčano hrabre političke, pre svega nevladine organizacije, koje se sa takvim tokom stvari nisu mirile ni pre, ni posle „jogurt revolucije“, pokretale su u više navrata solidarne akcije odbrane dostojanstva i dugoročnih interesa Vojvodine kao samosvojne evropske regije. Svesne toga da svoj otpor ne mogu ostvarivati kao pripadnici tzv. relevantnih (čitaj – režimski lojalnih) parlamentarnih stranaka, one su se okupljale na dosada četiri održane vojvođanske konvencije. To su po sastavu, ugledu i reprezentativnosti učesnika vrlo respektabilni, a po svojim porukama dalekosežno i važni i delotvorni, svevojvođanski i svenacionalni skupovi, kakve nijedna vlast nad Vojvodinom, niti ijedna parlamentarna partija koja ovde deluje,nije u stanju da okupi. Sa ponosom ističem da sam pripadao grupi najagilnijih inicijatora i najistaknutijih aktivnih učesnika svih konvencija – od prve, subotičke konvencije (februar 2004.) do poslednje, četvrte(Novi Sad, aprila 2012.). Uprkos naporima svih dosadašnjih režima da takve skupove po svaku cenu politički osujete, marginalizuju njihove poruke i satanizuju njihove najagilnije reprezentante, te su konvencije jasno formulisale strateške pozicije izvorno vojvođanske političke i duhovne elite i njene kristalno jasne poglede na to kakvu Srbiju i kakav ustavni status Vojvodine u njoj ta regionalna elita ne prihvata, a kakvu Srbiju i kakvu Vojvodinu u njoj zagovara. Konvencije su ponudile i puteve kako svoju platformu da ostvare i realno ukazale na dugoročne političke pretpostavke za koje se moraju izboriti da bi se ta platforma mogla ostvarivati.
Autor slogana „Sa Srbijom-DA, pod Srbijom -NE“, koji u ovom pitanju meni pripisujete, zapravo je jedan od meni dragih koliko i politički bliskih vojvođanskih javnih delatnika i uglednih novinara- intelektualaca, nedavno preminuli Slobodan Budakov. U istoriji Vojvodine ostaće zapamćen kao vrlo poštovani osnivač vojvođanske televizije i dugogodišnji veoma uspešni direktor RTV;kao jedan od najuticajnijih utemeljitelja znamenitog Vojvođanskog kluba, u ime koga je – kao uvodničar na jednoj od prethodnih konvencija- i f ormulisao, i zgovorio tu ubojitu političku sintagmu.
Ja sam je, dakle, samo parafrazirao- kao pregnatni borbeni slogan- u svojoj adresi na Četvrtoj vojvođanskoj Konvenciji, uveren da on najjezgrovitije izražava suštinu zalaganja one – većinske, a potisnute Vojvodine, koja se u svom najreprezentativnijem izdanju politički delotvorno na toj Konvenciji okupila i rečito koliko i politički hrabro oglsila..
A suština tih zalaganja je: Republika Srbija je posle raspada druge Jugoslavije, sramnog poraza u ratovima koje je diljem Jugoslavije zapodevala i vodila u cilju prisilnog stvaranje srpske Jugoslvije ili Velike Srbije, odnosno – posle crnogorskog referenduma o nezavisnosti, postala je i sama – ispada, tuđom voljom – nezavisna država. Njena prevalentna nacionalna i politička elita, koja je i dalje talac tih ciljeva, međutim, ne shvata ili odbija da prihvati da se ona ne može konsolidovati ni kao političko društvo, ni kao celovita država dok ne prihvati istinu da njeno složeno biće tvore srpski i brojni drugi narodi i dva ustavno odavno konstituisana, a razvojno, istorijski i civilizacijski samosvojna entiteta, koji na osnovu novog istorijskog dogovora pristaju da tvore Republiku Srbiju kao zajedničku i složenu, istinski demokratsku i modernu evropsku državnu zajednicu, po meri svoga bića temeljito decentralizovanu, regionalizovanu i funkcionalno, dakle asimetrično federalizovanu.
Dokumenta koja je ta Konvencija usvojila, dakle, politički razgovetno razrađuju one osnovne političke pristupe i ustavna načela, koje lapidarni slogan „U Srbiji da, pod Srbijom ne“ podrazumeva.
4 . Krajem oktobra (opet oktobar!) ove godine navršilo se pet godina od održavanja Četvrte vojvođanske konvencije na kojoj ste bili izabrani za predsjednika Političkog vijeća. Koje snage u Srbiji još uvijek stoje na putu da se zahtjevi spomenute Konvencije sprovedu u djelo?
BERISAVLJEVIĆ: Četvrta vojvođanska konvencija, koju Vi apostrofirate pitanjem, održana je pod sloganom „Nova vojvođanska ustavna inicijativa“. Ona je značajnija od prethodnih pre svega zbog toga što je taj eminentni svevojvođanski forum – zapravo jedini od svih političkih grupacija koje deluju na prostoru Pokrajine- u svoja dva ključna dokumenta- kao što sam rekao – prvi put definisao celovitu političku platformu i razgovetnu političku strategiju borbe izvorno vojvođanskih demokratskih snaga za ravnopravan položaj pokrajine Vojvodine- na osnovama asimetričnog federalizma – u zajedničkoj, složenoj i evropski modernoj državi Srbiji. Suština tih dokumenata ugrađena je i u političke programe onih nekoliko preostalih izrazito vojvođanski orijentisanih političkih organizacija u Pokrajini, koje Vučićeva sve opresivnija vlast svim silama pokušava da onemogući i dotuče. Platforma Konvencije je i ideja-vodilja novih nezavisnih političkih grupa,koje samorodno niču u nizu vojvođanskih sredina, a sve vidljivije je to i platforma medijski perfidno koliko i brutalno prigušivanog i još perfidnije satanizovanog javnog angažovanja najuglednijih intelektualaca vojvođanske provenijencije.
A što mene posebno raduje – stavove te Konvencije poslednjih godinu – dve prihvata narastajući broj istaknutijih pripadnika mlađe generacije,one rođene nešto ranije ili u vreme „jogurt revolucije“, pa i posle nje.
Sve se to jasno videlo prilikom kampanje tokom poslednjih predsedničkih izbora u Vojvodini.
Pitate ko su protivnici tih naših, u biti istinski demokratskih i politički konstruktivnih, pre bih rekao zalaganja, nego „zahteva“? Pa, očevidno je da izrazito dominantna srbijanska politička i duhovna elita i nemali broj njihovih istomišljenika među pripadnicima panonskog srpstva, pre svega onog najmasovnije u Pokrajinu prispelog nakon poslednjih ratova, energično odbacuje ne samo stavove Četvrte vojvođanske konvencije, kao najcelovitiji pogled na to kako na trajnim osnovama razrešiti vojvođansko pitanje (jer na te stavove reaguje sa goropadno bahatim besom), nego ne priznaju čak ni istinu da takvo pitanje – kao politički nerešeno ili otvoreno- više uopšte postoji. Nezavisno od svoje partijske pripadnosti ili političkog svetonazora, dominantna srbijanska elita i njena peta kolona u Vojvodini, smatraju da je prisilno pripajanje Vojvodine Srbiji jedini ratni cilj memorandumsko-gazimestanske Srbije, koji se uspešno i u ptpunosti ostvaruje. Previđaju da je važeći Ustav donesen fingiranim referendumom i prividnim konsenzusom u dosovskoj Srbiji, ostvarivanju toga cilja bitno doprineo, a da je na podmlađenoj Sloba -Voja jugend koaliciji koja, zasada neupitno, vlada Srbijom, da taj strateški bitan cilj – uz štedru pomoć bojovničkih delova Sinoda SPC- ostvari ukidanjem čak i ove farse od autonomije i zatiranjem svega vojvođanskog – od samosvojne evropske istorije i sub-civilizacijskih osobenosti Vojvodine do njenog više od tri veka prepoznatljivog političkog subjektivita i regionalnog identiiteta.
Ta se istorija i taj identitet beskrupulozno, ne samo prisilno srbiziraju, nego i napadno „srbijanče“. Za to šta se poslednjih godina ovde čini na području kulture, obrazovanja i nauke – a posebno u Matici srpskoj i delu Univerziteta- čak su i integralističko velikosrpske koncepcije, pa i najrazigranije maštarije Dobrice Ćosića i kompanije puka „šala i poskočica.“
Nažalost, i srpska politička opozicija, uključujući tu i parlamentarne vojvođanske stranke, iz svakovrsnih razloga neoprostive političke pragme ili šićardžijskog izbornog nagodbenjaštva, svojim neoglašavanjem, zdušno i unisono podržava takvu politiku režima. Sa stidljivim izuzetkom Pokreta slobodnih građana Saše Jankovića poslednjh dana, retko se i u Parlamentu i u javnom oglašavanju čuju glasovi nepristajanja na takvu vojvođansku politiku naprednjaka. A, nažalost retki su i retko se, kao čin odlučnog javnog nepristajanja na tu politiku, čuju i glasovi uglednih pojedinaca, koji žive u „stonom Beogradu“ ili u Srbiji ispod Save, a još i ređe iz kruga NVO.
Ja,međutim, nisam pesimista zbog ovakvog trenutnog odnosa snaga na političkoj sceni Srbije i Vojvodine kad je reč o vojvođanskom pitanju. Zašto? Pa prvo – cenim da je rasplet oko ostvarivanja Briselskog sporazuma, a posebno neizbežno dramatični unutrašnji rasplet, odnosno duboki idejni i politički rascep srbijanske nacionalisičke kao decenijama dominantne elite oko odnosa prema Kosovu, kao i oko koherentnosti evropske politike Srbije u vrlo doglednoj budućnosti prosto neminovan. Zapravo, da je – za sada potmulo više nego javno- besomučna borba i političko raslojavanje unutar one, visoko pozidionirane i postojano dominantne političke i duhovne elite, koja je posle ratnog poraza i projektovala i iznedrila Vućića i njegov naprednjački režim,odnosno- koja je njegov perfidni pozadinski mozak, već uveliko ne samo na vidiku, nego i na delu.
Voleo bih da se ne varam kad slutim da smo svedoci još uvek potmulih, ali tektonskih potresa na javnoj sceni Srbije,odosno- početku konačnog silaska sa istorijske scene šoveno-nacionalističkih i srbocentaralisičkih snaga kao neupitno dominantnih. A to zakonomerno podrazumeva i odbacivanje onih osnovnih mitomanskih mantri na kojima je srbonacionalizam i azijatski centralizam decenijama temeljio svoju dominaciju. Zahteva,dakle, i da apsurdne protivrečnosti i brojni paradoksi srpske unutrašnje i spoljne politike budu napušteni ili prevaziđeni. Uključujući tu ne samo najkrupniji cinični paradoks tipa „S Rusijom i neoradiklima-pravac Evropa“, nego i politiku svekolikog zatiranja Vojvodine kao najizrazitije evropske regije, uz istovremeno zaklinjanje u evropski put Srbije, odnosno – paradoksalnu razvojnu politiku Vućićevog režima, koja evropsku Vojvodinu – uz ista tkva retoričk zaklinjanja- sve više „srbijanči,“ umesto da Srbiju sve intenzivnije evropeizira.
Raspad bloka patriotskih snaga koji je otpočeo – ma koliko će neizbežno biti visoka njegova cena – ubrzo će dovesti i do neophodnosti osmišljavanja dugpročnog programa temeljitih političko-demokratskih reformi da bi se Srbija najzad konsolidovala kao političko evropsko društvo, kao i programa korenitih ustavnih reformi, da bi ona konačno postala dovršena i suštinski savremena i prosperitetna evropska država.
One snage u Vojvodini koje taj trenutak dočekaju poltički konsolidovaane oko koncepciski dugoročno mudro osmišljenog, a istorijki utemeljenog i politički realnog kolikoi i jasnog političkog programa, neizbežno će se nametnuti kao najverodostojniji mandatar da u ime svih naroda i građanaPokrajine zključe novi a istorijski politički dogovor sa istinski proevropski demokratskim snagama, koje će u tom procesu zakonomerno iznedriti Srbija, oko ustavnog ustrojstva takve države. Naslućujem da se- za sada u u latenciji- u Vojodini stvaraju pretpostavke za relativno skoro konsolidovanje delotvornog i masovnog vojvođanskog ustavotvornog pokreta. Da, dakle, ulazimo u godinu početka dramatičnih preoblikovanja političke scene i Vojvodine,i Srbije u cilju konačnog izlaska iz istorijskog ćorsokaka u kom se decenijama nalaze.
5. Prije više od godinu dana ste podnijeli neopozivu ostavku na članstvo u Upravnom odboru Vojvođanske akademija nauka, umetnosti i kulture (VANUK). Zašto ste to učinili?
BERISAVLJEVIĆ: Razlozi za tu ostavku najsažetije su formulisani u mom otvorenom pismu časnicima vojvođanske “Vlade u tehničkom mandatu“ sredinom juna 2016. Dakle, nepunu godinu nakon što me je ta Vlada imenovala u UO VANUK. Svi ovde znaju da- s obzirom na moja dugogodišnja oštra javna neslaganja sa Bojanom Pajtićema, a naročito poslednje decenije i sa Č ankom i drugovima – to imenovanje ne bih ni prihvatio, da nije učinjeno na izričiti predlog akademskog sastava dotadašnje Akademije i njenog predsednika Julijana Tamaša, koga kao stvaraoca i intelektualca krupnog međunarodnog formata i časnog Vojvođanina, veoma cenim.
A ostavku sam podneo neposredno pre početka mandata gaulajterske Vlade Pajtićevog naprednjačkog naslednika, čijim imenom ne želim da opterećujem ovaj naš razgovor… Jer je -naročito posle brutalnog udara te „vlasti u nadiranju“ na sve što je vredelo u Radio televiziji Vojvodine, ravnog onome koje je posle“ jogurt revolucije“ na to istoj televiziji izveo tandem Milošević-Vučelić, bilo jasno da će se VANUK brzometno naći na još bezočnijem udaru. Moje predviđanje u tom pismu, da će se nastavljanjem najbezočnijih zloupotreba poslušničkog Ustavnog suda, privrednog sudstva i institucija pravosuđa u celini, uz sramno ćutanje dotadašnjih koalicionih partnera DS i orkestrirano sadejstvo sa ovdašnjim i prestoničkim slugeranjskim medijima – sve odluke o konstituisanju VANUK biti brzometno diskvalikovane u potpunosi su iostvarene. Svojom sam ostavkom, dakle, predupredio „da me smenjuju oni koje me nisu imenovali“ odnosno – uspeo da ne priuštim to zadovoljstvo „razgoropađenim recikliranim šešeljoidima i njihovim svakovrsnim kukavnim panonskim pomagačima.“
I, što je daleko važnije -jasno sam tim javnim pismom o ostavci obznanio da je ukidanje VANUK novi krupan korak u intenziviranju beskrupulozne naprednjačke politike zatiranja svega izvorno vojvođanskog, uz poziv na otpor takvoj politici.Naime, na njegovom kraju je tekst poruke građanima i narodima Vojvodine: “Vojvodinu su mnogi dosada pokušavali da zatru. I svi su završili u ropotarnici istorije. I završavaće, sve dok ima borbe za nju“…
6. Većina bivših jugoslovenskih republika (danas država), kao i neke evropske zemlje, imaju problema sa neofašizmom. Koje snage u Vojvodini i Srbiji daju vjetar u leđa toj nemani XX stoljeća i kako se boriti protiv tog zla – neofašizma?
BERISAVLJEVIĆ: Tema koju pokrećete je i krupna, i slojevita, i veoma važna. Zaslužuje opsežnu raspravu ili poseban, samo na nju usredsređen razgovor.
Otuda ću Vam odgovoriti samo u naznakama, od kojih jeprva – sama priroda savremenog kapitalizma rađa zakonomerno tendenciju jačanja ekstremne desnice kao moćne sile u biću svakog kapitalističkog društva. Najekstremniji oblik tih izrazito desnih tendencija je savremeni neofašizam. I po mom mišljenju – on se danas tako može i definisati. To je, dakle, tendencija imanentna neo- kapitalizmu po sebi, i otuda planetarna, a ne regionalna ili nacionalna. A s obzirom na specifičnosti aktuelnog i/ili istorijskog razvoja pojedinih kapitalističkih društava, silina – kako vi to kažete – “vjetra u leđa snagama koje je nose“, kao i vidovi i snaga njenog ispoljavanja variraju od zemlje do zemlje. Sticajem takvih okolnosti, od početka devedesetih do naših dana, tendencija jačanja ekstremne desnice na tim osnovama je jako uočljiva u svim zemljama u tranziciji, a posebno razorna u skoro svim novostvorenim državama na prostoru druge Jugoslavije i Zapadnog Balkana. U njima je ta desnica,naročito posle pada Berlinskog zida, izrazito idejno i politički dominantna, pri tom upadljivo šoveno-nacionalističkog usmerenja, a skoro uvek i izrazito totalitarnog, dakle- fašistoidna je po svojoj suštini.
U pravu ste, fašizam se kao istorijska pojava može kvalifikovati i kao „neman dvadesetog stoleća“ u kome je – tokom Drugog svetskog rata, kao najkrvavijeg od svih ratova koje poznaje istorija – do nogu potučen samo vojno, pa do određene mere, u decenijama posle toga rata, i politički… Ali ne i idejno, čak ni u tim godinama. U toj istini svakako treba videti jedno od tradicionalnih i vrlo moćnih izvorišta neofašizma.
Ali, nova i ne manje moćna izvorišta fašizma treba videti i u degenerativnim procesima u Evropi i svetu nakon poslednjeg velikog rata, kao što su blokovska podela Evrope i besomučno nadmetanje vodećih sila oba bloka za političku, ekonomsku i sveopštu prevlast nad Evropom i svetom; podrška najmoćnijih zemalja Zapada svim antikomunističkim i antisocijalističkim snagama, u cilju unutrašnje političke destabilizacije zemalja Varšavskog ugovora i socijalističke Jugoslavije, uključujući tu pre svega politički marginalizovane ostatke poraženih snage radikalne šoveno -nacionalističke desnice, ali ne prezajući pritom ni od postojanog oslonca obaveštajnih službi zemalja atlantske Evrope na delove slugeranjske fašističke emigracije, pa ni od njene najbrutalnije manipulacije i podsticanja na terorizam i subverzivne aktivnosti, samo zato što su antikomunističke.
U ta izvorišta treba svakako ubrojati procese nastale posle sloma socijalizma kao svetskog političkog i vojnog sistema, kao što su ekstremni očajnički otpori desne provenijencije masovnom preobraćanju sveta rada i proletarijata kao klase, u amorfni, a bezočno eksploatisani i sebe nesvesni prekarijat; u ekstremnim oblicima otpora očevidnim zloupotrebama procesa detanta u cilju jačanja supremacije SAD i NATO nad svim delovima planete i nametanja svim društvima na njoj ideologije i sistema vrednosti atlanske civilizacije. Rečju, u radikalnim vidovima otpora strategiji podređivanja zemalja, društava i samosvojnih subcivilizacijskih sistema vrednosti na svim kontinentima pax americana politici, ideologiji i filozofiji.
Srbija u tim procesima,nažalost, izrazito prednjači – iz svih pobrojanih globalnih razloga, ali i niza specifičnih obeležja svoje novije istorije. Neke od tih razloga sam pomenuo odgovarajući na Vaša prethodna pitanja. Dodao bih tome – kao prvo – da ostaje za buduće istraživače da odgonetnu kako je i zašto politička priprema Srbije, još za Titova života, za ono što je miloševićevski političo- državni vrh te republike pokušao ubrzo posle Titove smrti – ostvarena zapravo kao proces nacionalšovinističke degeneracije Saveza komunista Srbije : od nesumnjivo revolucionarne komunističke organizacije on se postupno preoblikovao u nazadnjački desnu nacional-socijalističku partiju; u tvorca i predvodnika miloševićevskog antibirokratskog pokreta kao masovno podržane ratoboračke organizacije sa brojnim nesumnjivo fašističkim obeležjima. Ne samo kad je reč o njenom fašistoidnom ustrojstvu i metodama, nego i o njenim bitnim ciljevima i suštini politike te partije i toga pokreta (Npr.- jedan narod -jedan vođa – jedna država; nacional-šovinizam i etno-genocidni inžinjering; militarizacija društva i ekspanzionistička svesabornost u funkcije pretvaranja avnojevske Jugoslavije u „Srbislaviju“, kao neku vrstu srpskog “velikog rajha“ ili – u Veliku Srbiju, kao isto u manjem tertorijalnom obimu; itd.).
Drugo, kao što sam već istakao, u Srbiji kao najvećem entitetu avnojevske Jugoslavije, najtemeljitije je pripremana i najdoslednije izvedena srbijanska nacionalistička kontrarevolucija. Otuda se u njoj najsurovije još od notorne Osme sednice ostvaruje obračun sa svim što je levo u njenoj istoriji i njenoj savremenosti. I stoga je sa njene javne, pa i duhovne scene doslovce proterana kao antisrpska svaka leva politička misao i žestoko proskribovane i satanizovane već u pokušaju inicijtive za stvaranje izvorno levih političkih stranaka,marginalizovana je do beznačajne uloga razdrobljenih potkupljivih sindikata, a perfidnim merama poretka onemogućeni bilo kakvi napredni i nenacionalistiki prosedei i pristupi njenoj istoriografiji i njenoj nauci o društvu uopšte. A zbog toga što već decenijama na političkoj sceni Srbije ne postoj delotvorna partija istinski leve orijentacije, evropska asocijcija socijalista utešiteljski je primila u svoje redove Demokratsku stranku, kao tipičnu građansku partiju desnog centra, samo zato što nije agresivno nacionalistička i što je do nedavno bila najmanje desno.
Treće, ekstremne, a veoma uticajne snage i vidovi te kontrarevolucije, kao moćni ćinilac svh postsocijlističkih nosilaca vlasti nad Srbijom, direktni su izdanak onih snaga koje su bile ne samo srbijanski kvislinzi hitlerovske Nemačke, nego su i pre okupacije Jugoslavije bili vatreni sledbenici njegove paklene ideologije i osvajačke veliko-nemačke politike. Ili su, pak, bili toliko ogorčeni protivnici komunizma i fanatizovani pobornici anti-socijalizma, da su u borbi protiv komunista kao neospornih organizatora i političkih predvodnika antifašističkog narodnooslobodilačkog rat u Srbiji i Jugoslaviji, kratkovido okrenuli leđa i samoj narodnooslobodilačkoj borbi, pa i antifašističkoj evropskoj koaliciji, otvoreno stali na stranu sila osovine i doživele istorijski poraz zajedno sa njima.
Pod uticajem tih snaga Srbija predstavlja zemlju neverovatnog paradoksa, kao nijedna država u savremenom svetu: iako je srpski narod najmasovnije podržao NOB i dao dragoceni doprinos pobedi nad fašizmom, ona se sada svojom voljom i suprotno dugoročnim interesima vlastite zemlje i naroda – odrekla svoje slavne antifašističke prošlosti i međunarodne reputacije po tom osnovu. Pri tome, deklarativno, tvrdi da teži i želi da se uključi u evropsku zajednicu, koja je antifašizam proklamovala za fundamentalnu vrednost i načelo na kome počiva,kao što želi i najsrdačnije odnose sa Rusijom, koja je ponosna na svoj doprinos pobedi nad fašizmom, odnosno – sa komunističkom, dakle eo ipso i antifašističkom Kinom.
Sve do sada rečeno ima, naravno, svoje nosioce i zagovornike i u Vojvodini. Treba uočiti pri tom da najveći deo vojvođanskih ekstremno desničarkih organizacija ima svoje centrale u Beogradu i da su naročito štedro podržavane od aktuelnog režima, a po pravilu i od jurišničkih krugova u i oko Svetog sinoda SPC, upravo zato što su po prirodi stvari orijentisane radikalno srbo-centralistički, pa dakle i anti-vojvođanski, a one naj – radikalnije i srbo-fašistički.
Ali, dominantna većina u Vojvodini je izrazito antifašistička, u onoj istoj meri u kojoj je Vojvodina izrazito evropska regija, kako po svojoj dugoj istoriji, tako i po osobenosti NOB na ovim prostorima, od kojih su dve izuzetno važne :prva, svi narodi koji tvore Vojvodinu, pa i oni čije su prohitlerovski opredeljene matične države aktivno učestvovale u komadanju Vojvodine, dali su svoj neupitan doprinos otporu okupaciji zemlje i narodnooslobodilačkoj antifašističkoj borbi za njeno oslobođenje. I druga – Vojvodina je jedina pokrajina prve Jugoslavije u kojoj ni u najizrazitije srpskim krajevima tokom čitavog rata nije bilo četničke organizacije.
Antifašistička i evropska po svom ukupnom biću, Vojvodina-za razlikuod Srbije- danas ima daleko veći broj uticajnih i postojano aktivnih antifašističkih organizacija, koje promptno javno reaguju na sve provokacije neofašističkih snaga, kako onih lociranih u Beogradu i van Vojvodine, tako i njihovih ovdašnjih ekspozitura.
7. Srbija je službeno rehabilitirala Dražu Mihailovića i Milana Nedića te izjednačila prava četnika i partizana iz Drugog svjetskog rata. Da se tu nisu malo pomiješale kruške i jabuke i da li se ta zemlja, zapravo, odrekla svoga antifašističkog naslijeđa iz Drugog svjetskog rata?
BERISAVLJEVIĆ: Ovo Vaše pitanje, poštovani gospodine Gušiću, preliminarno sugeriše i one elemente za moj odgovor, koje ja – kao što naš dosadašnji razgovor potvrđuje- očevidno prihvatam, a neke sam od tih elmenata opsežnije već i obrazložio.
Tačno je. Te su pravosudne rehabilitacije, zapravo, najgrublji izrazi pokušaja one revizije istorije koja snažno potvrđuje da se aktuelna vlast nad Srbijom i dominantna srbijanska politička elita, pokušavaju da odreknu svog najnaprednijeg istorijskog nasleđa, da naknadno „četnifikuju“ istoriju NOB i „šoviniziraju“ istinu o njoj. Nije tu, dakle, reč o bilo kakvom “izjednačavanju“ istorijski nepomirljivih tendencija, neporecivih kao suštinskih antipoda, niti je pak reč – da se,kao Vi u pitanj, izrazim jezikom metafore- o nekom bezazleno nesvesnom mešanju sočnih partizanskih krušaka sa nedićevsko – đikanskim sušičavim i trulim istorijskim jabukama.
Ne! To su, zapravo, završni potezi one nacionalističke srbijanske kontrarevolucije, o kojoj ja na više mesta govorim, a koja je – iskreno se možda više nego što je opravdano nadam -na svom istorijskom izdisaju: snage koje su sve više istrošene nervozne su, jer su svesne da se raspomamljena nazadnjačka kontrarevolucija ne može dostvariti ako ne uspe da mitomanski falsifikuje vlastitu noviju istoriju, pa i na način tzv. rehabilitacija. Ako ne drugačije, makar pravosudnim putem, uživajući u tome zdušnu podršku povampirenih novokomponovanih „šešeljoida“ na vlasti, Pritome bezočno zloupotrebljavajući kukavno profesionalno i moralno stanje u našem pravosuđu, izloženom, a i podložnom – baš zahvaljujući takvoj vlasti – svakovrsnim pritiscima i ucenama.
Sve je to, naravno, besmisleno do apsurda već sa stanovišta neporecive faktografije, da o istorijskoj istini i ne govori. Zar iko ozbiljan zaista može poverovati da su Dražini četnici poklali manje Srba, recimo u Vraniću, nakon što je samog Dražu „rehabilitovao“ neki sud pod svakovrsnim pritiscima ili neki „četnikoljubivi“ sudija?!
8. Smatram Vas itekako meritornim čovjekom da povuče paralelu između onog društvenog uređenja kakvog smo imali u bivšoj zajedničkoj nam državi i ovoga danas što imamo u državama nastalim njenim raspadom. Koje su po Vama bitne razlike?
BERISAVLJEVIĆ: Uočavam i pri samom kraju ovog,očito opsežnog intervjua, da mi Vi, gospdine Gušiću, postavljate novo pitanje za odgovor na koje bih kao – kako me laskavo kvalifikujete – „itekako meritoran čovjek“ – trebalo da napišem bar opsežnu raspravu, ako ne i celu voluminoznu knjigu. Ali, pošto sam pristao na Vaše pravo da postavljate pitanja, potrudiću se da Vam koliko mogu kratko odgovorim, imajući pre svega Republiku Srbiju u vidu i rizikujući da moj odovor bude kako nedorečen, tako i nedovoljno obrazložen.
Pa,evo, da prvo počnem od sebe… Bio sam više nego počastvovan da našu zajedničku bivšu državu predstavljam u zemlji koja je skoro ceo Novi vek bila najmoćnija sila sveta, a i danas je, uveren sam u to, filozofsko-idejni stožer atlantskog Zapada i jedna od moćnih svetskih sila. Lideri takozvane SRJ i ove sadašnje nedovršene nazovi države u kojoj živim (počev od Miloševića koji mi je to u vreme raspada SFRJ u par navrata i nudio) – duboko bi me uvredili kada bi mi -hipotetički govorim – zatražili da u bilo kojoj zemlji sveta budem reprezentant zemlje osuđene na njihovu politiku i na njih kao vođe.
Drugo, sa stanovišta međunarodnog položaja govoreći: SFRJ je bila najmanje razvijena među srednje razvijenim zemljama Evrope i spadala celinom u najviše razvijene među zemljama u razvoju, a sada su i Srbija i niz država na koje se – da se našalim -“omacila“ druga Jugoslavija, ponovo najsiromašnije zemlje i regiona i Evrope (Sa izuzetkom Slovenije, recimo).
Dalje, kao jedna od najagilnijih nesvrstanih zemalja, druga Jugoslavija je bila svakako jedinstven primer male zemlje koja se vinula do toga da je postala respektabilni faktor ukupnih međunarodnih odnosa. Ona je, kao nesvrstana i najuglednija antifašistička evropska država, a istovremeno po snazi peta vojna sila u Evropi, igrala veoma važnu ulogu u građenju evropskog detanta i opredeljivanju odnosa između dva moćna bloka na koje su Evropa i svet bili osuđeni posle Drugog svetskog rata, što znam pouzdano iz vlastitog diplomatskog iskustva.
Najzad, kao blokovski nezavisna socijalistička i jedina euro- komunistička država u svetu, bili smo najotvorenija, ekonomski najprosperitetnija, a egzistencijalno i socijalno najsigurnija, pa i najdemokratičnija zemlja – do mere da smo bili uzor narodima drugih socijalističkih država. A i mnogih narodai država na drugim kontinetima.
A vlastodršci Srbije i drugih banana-država na prostoru druge Jugoslavije, natovarili su narodima takve renomirane i respektovane države – sramnu hipoteku vinovnika višegodišnjih krvavih genocidnih ratova, uostalom jedinih koji su vođeni u Evropi od pada fašizma.
I sa stanovišta unutrašnjeg razvoja posmatrano- bila,je SFRJ zemlja krupnih civilizacijskih pomaka i svekolikih temeljitih preobražaja u procesu gejzirovito intenzivnog izvlačenja iz srednjovekovne zaostalosti nasleđene iz prve Jugoslavije. Od izuzetno nerazvijene ruralne evropske periferije,sa procentom elementarno nepismenog stanovništva iznad 70% i najvišom stopom nezaposlenosti i sveopšteg siromaštva, sa praktično nepostojećom saobraćajnom infrastrukturom u najvećem delu države,ona je nakon oslobođenja i kratkog perioda obnove onoga što je u svirepom ratu nemilosrdno razarano, već krajem pedesetih i početkom šezdesetih-nekoliko uzastopnih godina ostvarivala najveću stopu industijskog rasata u svetu. A vać krajem sedamdesetih SFRJ dostiže nivo i status srednje razvijena zemlj, sa evropski respektabilnim standardima u skoro svim oblastima života i razvoja. (Znam iskustveno da smo, tokom komparativnih istraživnja koja smo vršili u pripremi znamenitog Kongresa kulturne akcije, sa velikim zadovoljstvo ustanovili da je 1969. Republika Srbija dostigla dohodak po glavi stanovnika kakav je Francuska jmala 1938.).
Tada je ona već međunarodno prepoznata kao zemlja ostavarene socijalne pravde i socijalne sigurnosti,sa ohrabrujućim životnim perspektivama sve masovnije i sve više obrazovanih pripadnika i mladih naraštaja.Rečju,zemlja koja je u svim svojim delovima i svim svojim građanima ostvarivala postojani boljitak,ne uvek onoliki kolikom je težila, ali vidljiv i sveopšti, i međunarodno poštovan.
Naravno,imala je ona od svoga nastanka i krupne protivrečnosti, koje su je razdirale do ozbiljnih potreasa, i istorijska ograničenja,čija ju je zloupotreba i razorila.Tu pre svega mislim na odnos kohezionih naspram sila razdvajanja, pre svega kad je reč o politički dominantnim elitama u Srbiji, Hrvatskoj i BiH. Smatram i danas da je infiltracija razornog šoveno nacionalizma u vrhove Saveza komunista i vodeće institucije srpske i hrvatske države primarni je uzrok onih kancerogenih procesa u drugoj Jugoslsviji koji su doveli do njenog krvavog raspada.
A sada već nekoliko decenija živimo i postojano nazadujemo u državicama kojima se poigravaju i velikesvetske i male regionalne sile, a koje su eklatantni primer onoga što nazivaju „žrtvom tranzicije“.Repulika Srbija je najžalosnija ilustracija toga; u njoj je svet rada najvidlivije i najbrutalnije srozan na robovski nemoćni i beskrupulozno eksploatisani prekarijat, usled čega iz nje obrazovani mladi ljudi sve masovnije beže u svet glavom bez obzira. Beže jer ne vide perspektivu u državi koja je toliko frustrirana, korumpirana i kriminalizovana da je očito da je ona daleko više instrument pljačkaške lumpen- buržoazije i mafijaški organizovanog kriminala, nego što služi građanima i narodima koji u njoj žive.
I da ne ređam dalje.
A mogao bih, nesrećan što je to tako…
9. Tito je rekao "ne" i Staljinu i onima na Zapadu, a Vučić i jednima i drugima za sada govori "da". Da li se ova Vučićeva politika može smatrati nekom vrstom nesvrstane, kakvim vjerovatno želi da se predstavi i dokle će on ovako moći?
BERISAVLJEVIĆ: Iz odgovora na Vaše prethodno pitanje jasno je da ja takva poređenja, na kakva bi me obavezivao komentar ovog poslednjeg – ustvari ne volim, jer smatram da su sva, a pogotovo ovakva poređenja,neizbežno-što bi rekli pravnici- „ramljiva“ bar onoliko koliko su i „manljiva“ – pa samim tim i neosnovana.
Zato, umesto da trošim reči na obrazlaganje zašto je zapravo uvredljivo bilo kakvo poređenje Tita i recimo Vučića, ili Tuđmana, ili Miloševića, podsetiću Vas na jednu od brilijantno lucidnih karikatura ingenioznog Koraksa objavljenu, koliko se sećam, u vreme „izbora“ famoznog Bore Jovića za predsednika Predsedništva SFRJ, neposredno uoči njenog raspada. Na njoj Koraks prikazuje toga minorca još sićušnijim nego što je u stvarnosti Jović sitan fizički, sugerirajući koliko je sitan i suštinski, kao i to koliko je totalno anonimno i politički izmišljeno ime i naglo promovisana figura tadašnje miloševićeve vrhuške jedino zbog svog neskrivenog srbošovinizma.Prikazuje ga,jadnička, šćućurenog u prevelikom Titovom maršalskom mundiru – sičušnog do mere da se upadljivo više prepoznaje Titov mundir nego persona opskura u njemu.
Poenta ovog podsećnja je, naravno, u tome što bi u istorijskom mundiru (čitaj: ogledalu) Titovog dela, i Vučić, i Milošević i Tuđman i svi drugi žalosni „junaci našeg doba“ izgledali isto tako – i minorno, i smešno, i pretenciozno – baš kao što je zlosrećnog Jovića prikazao znameniti Koraks.
Jer,Tito je bio istorijska gromada svog vremena, i tvorac i kreacija svetskoistorijske heroike toga vremena, „poslednji Titan istorije dvdvadesetog veka“ – kako ga je javno ocenio jedan moj znameniti i umni britanski prijatelj – a Vučić i drugi pomenuti su kreature ovog, degenerativnog i do bola retrogardnog post-titovskog razdoblja, pigmeji naše „razistorije“, što bi rekao D. Ćosić, propali pretendent na titulu „oca nacije“ i jedan od njima sličnih.
Eto, toliko u odgovoru i na Vaše poslednje pitanje.
Na kraju,ipak, gospodine Bušiću, da ne bi bilo ko pomislio zbog nekih delova mojih odgovora u ovom razgovoru da sam ja nekritički rigidni advokat Titovog vremena i avnojevske Jugoslavije, podsetiću Vas da sam tokom šezdesetih nekoliko godina uređivao „Gledišta“, časopiskoji je u to vreme – sve do pojave zagrebačkog „Praxisa“-bio jedini časopis „za društvenu kritiku i teoriju“; javno politički često, a interno još češće napadan- u nekoliko jvnih navrata i od Tita lično – zbog izrazito kritičkog odnosa prema našoj stvarnosti i tekućoj politici.
Kad danas sa svojim mlađim političkim prijateljima razgovaram o tom vremenu, o Titu i njegovoj ličnosti i delu, i o jugoslovenskom socijalizmu uopšte, obavezno ih molim da to vreme i njegove aktere nikako ne idealizuju, nego da ga što kritičkije analiziraju. Ali, i da ga ignorantski ne nipodaštavaju i a priori negiraju. Ili satanizuju.
Sve dok njihova generacija ne stvori bar malo manje lošu državu i društvo od onih koje je stvorila i razvijala druga Jugoslavija.
Hvala Vam velika,gospodine Berisavljeviću,za ovaj razgovor.
RAZGOVARAO: Bedrudin GUŠIĆ