VOJVOĐANSKI KULTURNI KLUB «VASA STAJIĆ» i
VOJVOĐANSKA POLITIKOLOŠKA ASOCIJACIJA
[nr]
Đorđe Subotić,
Vojvodina, Novi Sad
Prostorije Nezavisnog društva novinara Vojvodine,
četvrtak, 5. mart 2013. godine u 18 časova.
Razgovor s povodom
[nr]
Poslednjeg dana februara 1974. godine, dakle 28. februara u Vojvodini i nad Vojvodinom zasijala je ideja slobode i ravnopravnosti. Tog dana u glavnom gradu Vojvodine, delegati Skupštine SAP Vojvodine doneli su Ustav Socijalističke autonomne pokrajine Vojvodine! Ovim prvim, i do sad jedinim Ustavom, započelo je novo razdoblje u prosperitetu, ravnopravnosti, ostvarivanju ljudskih prava i ekonomskom, kulturnom i društvenom razvoju Vojvodine. Na žalost ovo razdoblje blagostanja grubo je prekinuto uličnom halabukom i putujućim političkim cirkusom i ustavnim pučem poznatijem pod nazivom «jogurt revolucija».
[nr]
Ustavom iz 1974. Vojvodina je definisana kao autonomna pokrajina, demokratska društveno-politička zajednica zasnovana na «vlasti i samoupravljanju» radnih ljudi. Konstitutivni je elemenat federalizma i postaje neposredni subjekt SFRJ. U sastavu je Republike Srbije kao države i time čini posebni i autonomni, ali i sastavni deo ustavnog sistema republike i Jugoslavije uživajući poseban, istorijski pripadajući ustavni status.
[nr]
Autonomna pokrajina u kontekstu ustavnih prava kako je zapisano:
- ima u osnovi iste funkcija kao i republika, osim onih koji su od interesa za republiku kao celinu i koje se utvrđuju republičkim ustavom, ali u skladu sa ustavom Jugoslavije;
- ima svoju teritoriju koja se ne može menjati bez saglasnosti njene skupštine;
- ima suvereno pravo na samoinsticionalizovanje, na osnovu kojeg donosi svoj ustav;
- uživa ustavno pravo‚ da samostalno uspostavlja i organizuje svoj sistem vlasti i upravljanja;
- ima zakonodavnu, izvršnu, sudsku, finansijsku statističku i ustavno-sudsku samostalnost (autonomiju).
[nr]
Takvim ustavnim rešenjima sve građanke i građani u Vojvodini postaju ravnopravni! Briše se iz prakse ponižavajući termin manjina. U upotrebi su narodi i narodnosti za manje nacionalne grupe koje žive u Vojvodini.
Na neki način to je koncept evropske unije u malom.
[nr]
Na osnovu Ustava osniva se Vojvođanska akademija nauka i umetnosti, osnivaju se i druge značajne institucije Vojvodine u svim oblastima života i rada. Radio televizija Novi Sad, postaje matična kuća na teritoriji Pokrajine i ubira radio televizijsku pretplatu, od koje se finansiraju program, produkcijski i emisioni kapaciteti. Zaokružuje se informisanje (elektronsko i štampano) na svim jezicima naroda i narodnosti, ravnopravno obrazovanje, kulturni i naučni život, zdravstvena i socijalna zaštita… itd.
[nr]
Zbog ustavnih principa čistih ekonomskih računa između republika i pokrajina i ustavnih instrumenata zakonodavnih, sudskih i izvršnih nadležnosti Vojvodina iz relativno zaostalog područja po razvijenosti svrstava se odmah uz Sloveniju i Hrvatsku!
[nr]
Vojvodina postaje veliko gradilište! Gradi se širom Pokrajine, u gradovima i selima u kojima žive građanke i građani Vojvodine pripadnici različitih naroda i narodnosti. Uspostavlja se bolji kvalitetniji život!
U hemijskoj industriji je izgrađeno 15 novih fabrika, a rekonstruisano 6, u metalnoj industriji izgrađeno 27, a rekonstruisano 12, u prehrambenoj industriji prošireno i rekonstruisano je 6 šećerana, a izgrađeno i najsavremenije opremljeno 5 novih. Obnovljeno je i prošireno 6 pivara, izgrađene 3 sladare, izgrađeno je 16 novih kapaciteta fabrika hrana i konditorskih proizvoda, obnovljeno je i izgrađeno 14 klanica sa prerađivačkim kapacitetima. Obnovljene su velike mlekare…
[nr]
Nakon uspostavljanja novog ustavnog sistema izgrađeno je 9 bolnica i domova zdravlja, grade se pozorišta, domovi kulture, izgrađeno je stotinak škola i obdaništa. Izgrađeno je šest velikih mostova na Dunavu, rekonstruisana i izgrađena putna, vodovodna i kanalizaciona mreža… Penzioni fond je pun novca, a penzije u Vojvodini se isplaćuju mesec dana unapred.
Sve je to značilo ne samo boljitak za Vojvodinu već i za Srbiju i Jugoslavijiu. Setimo se samo ulaganja Vojvodine u energetska postrojenja, poput Drmna, i konstantno prelivanje dobiti iz poljoprivrede u kasu socijalnog mira i sijaset primera solidarnosti za nerazvijene…
[nr]
Razvojem industrije i otvaranjem novih prerađivačkih kapaciteta rasla je i zaposlenost. U tadašnjem Pokrajinskom komitetu za rad i radne odnose Izvršnog veća SAP Vojvodine, u osamdesetim godinama postojala je realna i objektivna procena, da ako se nastavi ovakav rast u Vojvodini nakon 2000. godine neće biti nezaposlenih i da će biti potreba za uvozom radne snage. To se danas čini neverovatnim.
[nr]
Onda nam je nametnuta «jogurt revolucija», događa se nacionalistički i centralistički neustavni puč, gase se demoktraske institucije, a zatim i miloševićki Ustav iz 1990. godine, koji je u istorijskoj ravni sa obznanom. Vojvodina rapidno propada, najviše siromaši od svih drugih delova bivše SFRJ, zaostaje civilizacijski, kulturološki i ekonomski. Finansira sva ratišta i gradilišta i potemkinova sela režima Slobodana Miloševića. Karakterišu je političke diferencijacije i takozvani tehnološki viškovi, otpuštanja, odlazak mladih u inostranstvo, proterivanje nesrpskog stanovništva i nasilna promena strukture stanovništva… Autonomija se svodi na ponižavajući Statut i poverene nadležnosti, te praktično postaje srbijanska neokolonija na pragu Evrope. Sve kasnije političke elite su na neki način bile zadovoljne sa ovim nasleđenim statusom Vojvodine, jer su i dalje, od ovdašnjih resursa crpile sredstva za svoje interese i opstanak na vlasti, pa čak i one koje su dobile poverenje građana Vojvodine na antimiloševićevoj politici. Suštinski se ništa nije promenilo da danas, osim što su carevi demokratije nosili neka nova odela, na oduševljenje svoje svite, posebno u predizbornim paradama.
[nr]
POŠTOVANI,
[nr]
nad političkim subjektivitetom Vojvodine izvedena su dva atentata. Prvi – nakon «jogurt revolucije», u Ustavu iz 1990. godine, a drugi, ne manje brutalan – u ustavnim rešenjima iz 2006. godine. Od tada je vojvođanska autonomija priključena na aparate za veštačko održavanje života, a Ustavni sud svojom rigidnim odlukama isključivao je jednu po jednu funkciju. Vojvođanska autonomija u političkom smislu je pred umiranjem! A grobari, na političkoj sceni, se takmiče u svojim uslugama pokopa.
[nr]
Ustav je najviši pravni akt, ali u njemu je sadržan i određeni vrednosni sistem. Ustav je i politički akt. Politika određuje i vrednosni sistem. Mi, umesto ravnopravnih građanki i građana u aktuelnom Ustavu imamo defenisanu «državu srpskog naroda i drugih građana». Ili, kako kaže premijer Vučić «naš narod», koji on voli, a ostali su verovatno tuđi građani, pa nije ni čudo što se tim «tuđim građanima» u incidentnim situacijama uništava imovina, kao što je to bio slučaj prošle godine u Vojvodini sa imovinom Goranaca i Albanaca.
[nr]
Zahvaljujem se organizatorima ovog Razgovora s povodom što su upriličili ovu temu i ako nije neka jubilarna godišnjica od donošenja Prvog vojvođanskog ustava. O Vojvodini i njenom suštinskom političkom subjektivitetu više se skoro i ne razgovara.
[nr]
Za takav odnos postoje nekoliki razlozi:
- Ovaj unitarističko centalistički sistem partiokratskom politikom pokušava da nametne da je ovim aktuelnim Mitrovdanskim ustavom Vojvođansko pitanje završeno.
- Vojvođansko pitanje jedino je ostalo otvoreno raspadom SFRJ. Šest republika su samostalne države, a Kosovo je proglasilo nezavisnost i bori se međunarodno priznanje. Vojvodina kao konstituent jugoslovenskog federalizma više ne postoji.
- Vojvođansko pitanje nije rešeno ni raspadom državne zajednice Srbija i Crna Gora. U povelji te bivše državne zajednice definisano je da Srbija u državnu zajednicu ulazi sa pokrajinama Vojvodinom i Kosovo. Situacija u vezi sa Kosovom je poznata, ali postavlja se pitanje Gde se izgubio vojvođanski subjektivitet konstituenta državne zajednice.
- Ima, onih čak i dobronamernih i koji znaju vrednost vojvođanskog političkog subjektiviteta u razvoju Vojvodine kao instrumenta za postizanje kvalitetnijeg života i ravnopravnosti svih građanki i građana bez obzira na nacionalnu. versku ili bilo koju drugu različitost, koji padaju u zamku centralističkih oligarhija. Nameće se u političkom životu da je optimum autonomije onaj koji je bio definisan Statutom koji je Ustavni sud, svojim izrazito rigidnim odlukama suspendovao. Autonomije nema ni u jednom ni u drugom statutu, jer suština vojvođanske autonomije ne proizlazi iz aktuelnog ustava.
-
-
Za ustavni položaj Vojvodine odgovorne su politike!
- Jednopartijska politika koja ima karakteristike nedemokratskog sistema vladanja izborila je ustavni položaj Vojvodine po ustavu iz 1974 i borila se za što više izvornih nadležnosti u Vojvodini, kako bi se što više razvila i živelo kvalitetnije.
- Kasnije su usledile politike koje imaju prefiks demokratski, ali koje se nisu borile za ustavnu ravnopravnost Vojvodine i Srbije. Umesto borbe usledila je partijska poslušnost i odanost centralističkim gazdama. Sledila su obećanja tipa da će «budžet Vojvodine biće 260 puta veći» kad se usvoji ovaj ustav», a stupanjem Ustava na snagu imaćemo «bolje zakone za Vojvodinu».
- Aktuelni Ustav Srbije ima sumnjivi legitimitet u celoj Srbiji, a u Vojvodini ga nije prihvatilo više od 56 odsto građanki i građana.
- O autonoiji Vojvodine se vrlo retko govori, a najčešće se govori o vojvođanskoj administraciji, koja valjda treba da bude sama sebi cilj. Sve to ide u prilog zagovornicima potpunog ukidanja Autonomije Vojvodine, a takva mogućnost postoji u aktuelnom Ustavu. I to je prvi put da u nekom ustavu postoji mogućnost ukidanja Vojvodine.
-
Za ustavni položaj Vojvodine odgovorne su politike!
[nr]
Pokušaću da objasnim naslov iz teme večerašnjeg Razgovora s povodom iprincipe koji treba da budu i dalje vodilja u političkoj borbi za status Vojvodine:
[nr]
- Ustav iz 1974 . godine omogućio je ravnopravnost građankama i građanima koji žive u Vojvodini, u onakvom tada važećm političkom sistemu;
- uveo je federalizam i konstitutivnost Vojvodine u zajedničkoj federalnoj državi;
- afirmisao je antifašizam kao sastavni deo vrednosnog sistema;
- to je bio ustav čistih ekonomskih računa;
- uveo je instrumente koje omogućavaju kvalitetniji život u Vojvodini, na osnovu sopstvenog rada i sopstvenih prirodnih i radom stvorenih resursa, a to su zakonodavne, izvršne, sudke, finansijske i ustavno-sudske samostalnosti.
[nr]
Nakon razbijanja vrednosnog sistema koji je bio proklamovan u Ustavu od pre 41. godine i faktičkim ukidanjem pokrajina pre više od četvrt veka započet je raspad bivše države koji je rezultirao krvavim ratnim sukobima na području bivše nam države.
[nr]
Bilo je više pokušaja da se situacija sredi i vrati u normalno stanje. Jedan od značajnijih poduhvata je Londonska mirovna konferencija u avgustu 1990. godine. Ostvarivanje zaključaka sa te Mirovne konferencije. jeste – zahtev za vraćanjem građanskih i ustavnih prava građankama i građanima VOJVODINE.
[nr]
Vraćanje ustavnih prava po meni podrazumeva:
[nr]
- Konstitutivni akt Vojvodine – Ustav, u kojem će biti deponovane, sudske i izvršne nadležnosti, pravo na posedovni list, finansijsku i statističku samostalnost, izvorne prihode, pravo na imovinu, prirodne i radom stvorene resurse i garancije međunarodne zajednice za takav vid političkog subjektiviteta.
- Ravnopravnost Srbije i Vojvodine, što podrazumeva federalizaciju složene države Srbije, parlamentarnu demokratiju, dvodomi parlament sa većem građana i većem federalnih jedinica, sekularno društvo i laičku državu. Ovaj zahtev Repubika Vojvodina (federalna jedinica) u Saveznoj republici Srbiji temeljim i na činjenici da Vojvodina nije nastala na teritoriji današnje Srbije, što je bitno razlikuje od ostalih geografskih regiona Ovi zahtevi se temelje i na činjenici da građanke i građani Vojvodine ubedljivom većinom nisu prihvatili ovaj ustav na dvodnevnom referendumu, ali i na iskustvu najrazvijenijih zemalja (Nemačka, Austrija…) koje su federalizovane. Federalizam je lek za opustošenu i osiromašenu Vojvodinu, ali je koristan i za sve delove Srbije i državu u celini.
[nr]
Sve su vidljivijie namere onih koji bi da ukinu Vojvodinu i preimenuju u severnu srbijansku ili srpsku neokoloniju. Postoje i oni koji su navikli na marionetsku autonomiju. Dakle, zadržavanje klijentelističkog partijskog monopola u pokrajinskim organima. U političkom životu pojavljuju se floskule tipa: Vojvodina moderna evropska regija; suštinska, široka, najšira, puna, funkcionalna, zaslužena, finansijska, ekonomska, autonomija po Omnibusu… i redovno dodaje u skladu sa Ustavom ili bez elemenata državnosti. Pojavljuju se i termini sekundarnih ili delimičnih nadležnosti. To znači zadržavanje statusa quo! Od takvih kvazi autonomija građanke i građani Vojvodine neće kvalitetnije živeti, niti će mo imati bolji i kvalitetniji obrazovni i zdravstveni sistem.
[nr]
Već četvrt veka Ustav Vojvodine je van snage, isto toliko suočavamo se sa autonomijom, koja to zapravo nije, odnosno autonomijom bez autonomije. Blede sećanja o blagostanju i prosperitetu koji je vladalo u Vojvodini na osnovu ustava iz 1974. godine. Stasale su i nove generacije koje nisu tada ni rođene, ni doživele blagodeti ustavne autonomije iz 1974. godine Tim pre, večerašnji razgovor je značajniji, naša bitka za ustavna prava Vojvodine biće teža i komplokovanija.
[nr]
Ne mirimo se sa surovom statističkom činjenicom po kojoj je Vojvodina jedno vreme svrstavana u nedovoljno razvijene regione u Srbiji. Želimo razvijenu Vojvodinu u evropskim manirima, koja će doprineti demokratizaciji, ali i razvoju celokupne zajedničke države. Za to su potrebni instrumenti! Vojvodina ih sada nema!
[nr]
Politički subjektivitet Vojvodine je rezultat antifašističke borbe. U Vojvodini se devastiraju i narušavaju spomenici antifašističke borbe. Najdrastičniji je primer monomentalnog spomenik SLOBODA na Iriškom vencu. U simboličkoj ravni sloboda građana Vojvodine je narušena već više od četvrt veka. Sad se narušavaju spomenici, koji valjda ne treba da svedoće da je na ovim prostorima bio razvijen antiffašistički otpor. Pa samim tim nema potrebe ni za autonomijom Vojvodine S druge strane, u Beogradu se ponavljaju zahtevi za rehabilitacijijom četničke ideologije.
[nr]
Spomenici se narušavaju i zbog nećinjenja odgovornih. Konkretno, u ovom slučaju ima mnogo onih koji se proglašavaju nenadležnim. Nenadležnost je glavna karakteristika delovanja Pokrajinske vlade. Za re[avanji mnogih životneih pitanja građanki i građana Vojvodine ova Vlada i jesu te nenadležna. Ali, to je cena koja se plaća podrškom nakaradno aktuelnom ustavu. a građani Vojvodine od toga nemaju nikakve koristi.